تنها نامزد خارج از جریان محافظه‌کاران در انتخابات ریاست جمهوری ایران توانست سعید جلیلی نماینده اصولگرایان را در دور دوم انتخابات شکست دهد. این جراح قلب و وزیر سابق بهداشت خواهان مذاکره با غرب است، ولی باید دید تا چه حد در تحقق وعده‌های انتخاباتی خود موفق خواهد شد.
یکی از نخستین موضوعاتی که پس از انتخاب روی کار آمدن یک رئیس جمهور منتخب مطرح می‌شود این است که او از چه نفراتی در کابینه خود استفاده می‌کند.طبق قانون اساسی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری، چند مراسم برگزار می‌شود که به ترتیب عبارتند از مراسم تنفیذ توسط رهبر ایران، مراسم تحلیف یا سوگند رئیس‌جمهور، و مراسم رأی اعتماد مجلس به کابینه معرفی شده توسط رئیس جمهور منتخب.
طبق اصل ۱۲۱ قانون اساسی مراسم سوگند رئیس‌جمهور باید در نشست علنی مجلس برگزار شده و حتماً رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان نیز در این مراسم حضور پیدا کنند و براساس آئین‌نامه داخلی مجلس، رئیس‌جمهور منتخب در همان روز یا حداکثر تا ۲ هفته مهلت دارد تا فهرست وزرای پیشنهادی خود را به مجلس ارائه دهد.
در شرایط عادی، مراسم تحلیف ریاست جمهوری در روز ۱۴ مرداد هم‌زمان با سالگرد صدور تاریخی فرمان مشروطیت در ایران، انجام می‌شود.
دولت سوم روحانی یا دولت اول پزشکیان
در جریان کارزارهای انتخاباتی، هواداران سعید جلیلی سعی کردند در افکار عمومی جا بیندازند که مسعود پزشکیان ادامه‌دهنده راه حسن روحانی است؛ کما اینکه خود جلیلی نیز در مناظرات انتخاباتی آمارهایی از دولت روحانی می‌داد و از به اصطلاح ناکارآمدی برنامه‌های او [در دور دوم ریاست جمهوری و پس از خروج ترامپ از برجام] می‌گفت و نسبت به احتمال تکرار آن در دوره پزشکیان هشدارهایی داد.در عوض برخی از طرفداران پزشکیان ادعا کردند که هر چه باشد، «دولت سوم روحانی بهتر از دولت اول جلیلی خواهد بود.» چرا که به زعم آن‌ها، تندروی‌های دولت جلیلی به نفع مردم نخواهد بود.
برخی دیگر از تحلیلگران در فضای رسانه‌ای نیز با اشاره به سابقه وزارت مسعود پزشکیان در دولت سید محمد خاتمی، نوشتند که «دولت پزشکیان بیش از آنکه تکرار دولت روحانی باشد تکرار دولت خاتمی به حساب می‌آيد.» این افراد وجه تسمیه خود را بر «دستاوردهای اقتصادی» دولت خاتمی برای مردم ایران قرار دادند.
هر چند که پزشکیان در واکنش به این ادعاها گفته است که «من که دولت خودم هستم، ولی مگر دولت روحانی چه بدی داشت؟» حال آنکه اشاره او به مذاکرات دولت روحانی با قدرت‌های بزرگ جهان بود.
در این بین، رسانه‌های نزدیک به اصولگرایان فهرستی از کابینه احتمالی پزشکیان منتشر کردند که چهره‌هایی همچون جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در دوره روحانی به عنوان معاون اول پزشکیان مطرح شده است. برخی چهره‌های دیگر همچون آذری جهرمی نیز در این فهرست دیده می‌شوند.
به گفته ظریف: دولت آینده پزشکیان «دولت جناحی نیست بلکه دولت فراگیر ملی خواهد بود.» اطرافیان پزشکیان نیز پیش‌تر گفته بودند که او «در استفاده از ظرفیت اقوام در مناصب مدیریتی جدی است.»
آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی در روز رای‌گیری گفت که کابینه پزشکیان فراگیر خواهد بود و اصلاح‌طلبان، اصولگرایان، مستقلین و به عبارتی «عصاره همه دولت‌های خوب تا به امروز» در اطراف او هستند.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری در دولت یازدهم و دوازدهم روحانی نیز روز جمعه بعد از رای دادن در دور دوم انتخابات گفت: «مسعود پزشکیان دولت خودش را تشکیل می‌دهد، دولت او ادامه دولت دیگر و شخص دیگری نیست.»
با این تفاسیر احتمالا کابینه پزشکیان از جناح‌های اصلاح‌طلب، اصولگرایان، اعتدال‌گرایان و سیاستمداران مستقل خواهد بود.
چالش‌ها و معضلات پزشکیان در ۱۰۰ روز نخست
کابینه پزشکیان هر چه باشد باید بتواند از مجلس شورای اسلامی، که نمایندگان آن پس از انتخابات کم‌شور اسفندماه به دست تندورها افتاده است و ریاست آن را محمدباقر قالیباف، نامزد شکست خورده انتخابات ریاست جمهوری امسال بر عهده دارد، رای اعتماد بگیرد.یکی از اولین موضوعاتی که احتمالا پزشکیان باید به آن رسیدگی کند، مشکلات اقتصادی ایران است. میلیون‌ها نفر در ایران زیر خط فقر هستند و اغلب در تلاشند تا در اقتصادی که سال‌ها توسط تحریم‌های آمریکا فلج شده بود، زندگی خود را تامین کنند. پزشکیان در مصاحبه‌ای با اشاره به فقر در ایران گفت که «مشکل فقرا ما هستیم.»
نرخ تورم سالانه ایران طی پنج سال گذشته از ۳۰ درصد نزول نکرده و در ماه گذشته به ۳۶.۱ درصد رسیده است که کیف پول‌ها را در سراسر کشور تحت فشار قرار داده است.
این تورم مداوم نتیجه خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و اعمال مجدد تحریم‌های سنگین علیه جمهوری اسلامی است. پزشکیان بر اهمیت از سرگیری گفتگو با غرب و یافتن راه حل برای رفع تحریم ها تاکید دارد.
مسعود پزشکیان معتقد است که «وقتی تحریم وجود دارد، دولت دست در جیب مردم می‌کند.» او وعده داد که دلار را تک نرخی می‌کند تا «بازار خودش کشف قیمت کند.» او افزایش صادرات و افزایش ارزآوری را ابزار دولت برای کنترل تورم و کنترل التهابات بازار ارز می‌داند و می‌گوید: «ارز ترجیحی یعنی رانت و دولت به هرکس ارز ترجیحی دهد، یعنی او را از رانت برخوردار ساخته است؛ لذا جز برای واردات دارو و مواد غذایی و کالاهای اساسی، ارز ترجیحی داده نمی‌شود.»
یکی از سنت‌های روسای دولت‌های پیشین در ایران این بوده است که گزارش عملکرد ۱۰۰ روز اول کار خود را به مردم ارائه دهند. حال آنکه حدود ۳ ماه پس از روی کار آمدن رئیس جمهوری منتخب ایران، تکلیف انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده در ۵ نوامبر (۱۵ آبان) نیز مشخص خواهد شد.
در حالیکه بسیاری از رهبران جهان و متحدان آمریکا در اروپا و ناتو امیدوارند جو بایدن بتواند در ریاست باقی بماند، اما خود را آماده کرده‌اند که شاهد روی کار آمدن دونالد ترامپ باشند. آغاز رسمی ریاست جمهوری در آمریکا نیز از تاریخ ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ (۱ بهمن) خواهد شود.
پزشکیان احتمالاً به تلاش‌های روحانی به‌ویژه در مورد مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای و رفع تحریم‌های ایران ادامه می‌دهد، اما او باید در مجلس تحت سلطه محافظه‌کاران حرکت کند.
مجلس در سال ۱۳۹۹، قانونی تحت عنوان «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» به تصویب رساند که دولت روحانی را مجبور به افزایش غنی‌سازی اورانیوم علیرغم عدم تمایل آن کرد. بنابراین انتظار می‌رود، پزشکیان نیز با چالش‌های مشابهی روبرو شود.
سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی ایران به کدام سو می‌رود؟روابط ایران با غرب در ماه‌های اخیر وخیم شده است. تهران از گروه‌های شبه‌نظامی در سراسر خاورمیانه حمایت می‌کند که هم منافع اسرائیل و هم ایالات متحده را در بحبوحه جنگ غزه هدف قرار داده‌اند.
علاوه بر این، جمهوری اسلامی برنامه هسته‌ای خود را تشدید کرده و همکاری خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی را کاهش داده است.
تنش‌های داغ منطقه‌ای این سؤال را مطرح می‌کند که آیا یک رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب واقعاً می‌تواند تغییری ایجاد کند و کاری را از پیش ببرد یا خیر. کارشناسان می گویند که ممکن است آنقدر که برخی در غرب امیدوار هستند، شانس زیادی برای این کار نباشد.
تحقق وعده‌های انتخاباتی
پزشکیان در کارزارهای انتخاباتی خود تاکید کرد که لازم است ایران درهای خود را به روی سرمایه گذاری خارجی باز کند. او گفت که چین در ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کند چون ایران در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی بین‌المللی (اف.اِی.تی.اِف.) قرار دارد.
پزشکیان که از یک خانواده کرد آذری‌تبار است، تلاش کرد تا رای اقلیت‌ها، زنان و جوانان کشور را جذب کند. او در مصاحبه‌ای با رسانه‌های ایران از نحوه برخورد حاکمیت با اعتراضات سال ۱۴۰۱ انتقاد کرده بود: «اینکه با مردم برخورد خشن می‌کنیم و به زور می‌خواهیم باوری را در مردم تزریق کنیم دستور دین و پیامبر است؟ ما حق نداریم به مردم دستور دهیم.»
احتمال می‌رود که حاکمیت ایران می‌دانند که تشدید سختگیری‌ها در زمینه رعایت حجاب اجباری خطراتی دارد. لایحه مصوب مجلس ایران موسوم به «لایحه عفاف و حجاب» که می‌تواند برای نقض حجاب محکومیت حبس را به دنبال داشته باشد، هنوز به تایید شورای نگهبان زیر نظر رهبری ایران نرسیده است. پزشکیان و پورمحمدی تنها کسانی از میان نامزدهای ریاست جمهوری بودند که از این لایحه انتقاد کردند و وعده دادند که آن را پس خواهند گرفت.
