ادعاهای نادرست در مناظره‌های جلیلی و پزشکیان، از تحریم‌های هسته‌ای تا قطع اینترنت
مناظره‌های تلویزیونی بین مسعود پزشکیان و سعید جلیلی، قبل از دور دوم انتخابات ریاست جمهوری، مانند برنامه‌های مشابه پیش از آن، بار دیگر شاهد مطرح شدن ادعاهای نادرست بود. از عملکرد اقتصادی دولت‌های پیشین گرفته تا بحران هسته‌ای و محدودیت اینترنت، دو کاندیدا سعی کردند گاها با ارائه اطلاعات گمراه‌کننده اعتبار نامزد مخالف و نیروهای سیاسی پشتیبان او را زیر سوال ببرند.
باران عباسی
چرا ایران در فهرست سیاه (اف‌ای‌تی‌اف) قرار گرفت؟
یکی از موضوعات مورد بحث، قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (اف‌ای‌تی‌اف) بود. (اف‌ای‌تی‌اف) نهاد اصلی برای مقابله با پولشویی، تامین مالی تروریسم و تولید و توزیع سلاحهای کشتار جمعی است.
سعید جلیلی مدعی شد همکاری دولت حسن روحانی با این نهاد نتیجه‌ای نداشته و برخورد (اف‌ای‌تی‌اف) با جمهوری اسلامی تبعیض‌آمیز بوده است.
«اکثر کشورهایی که این توافق را با اف‌ای‌تی‌اف امضا کردند این طور نیست که همه آن را انجام داده باشند. ما بررسی کردیم. یک کشور از خود کشورهای اروپایی نصف آن را هم هنوز انجام نداده است. شما شروع کردی تک تک این‌ها را داری انجام می‌دهی. او هنوز می‌گوید نه، این‌ها را من قبول ندارم. تازه همه این‌ها را که انجام بدهی، من به تو می‌گویم گام بعدی که باید برداری چیست.»
این در حالی است که گروه ویژه اقدام مالی، در تازه‌ترین گزارش خود در تیر ۱۴۰۳، اعلام کرد که ایران به دلیل تصویب نکردن کنوانسیون‌های پالرمو و تامین مالی تروریسم، در فهرست سیاه این نهاد باقی مانده است.
کنوانسیون پالرمو یک توافق بین‌المللی است که سازمان ملل از آن برای مبارزه با قاچاق انسان و همینطور تولید غیرقانونی و قاچاق اسلحه و مهمات حمایت می‌کند.
همچنین، کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (سی‌اف‌تی) یکی از توافق‌های سازمان ملل است که اعضا را ملزم می‌کند با نظارت بر مبادلات بانکی، مانع از تامین بودجه تروریسم شوند. اکثر کشورهای جهان به هر دو کنوانسیون پیوسته‌اند.
عضویت ایران در چارچوب لوایحی که دولت حسن روحانی تهیه کرد در مجلس تصویب شد اما مصوبه‌های مجلس با مخالفت شورای نگهبان در آبان ۱۳۹۷ به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شدند. بررسی مجدد این مصوبه‌ها با موافقت رهبر جمهوری اسلامی در دی ۱۳۹۹ در مجمع تشخیص آغاز شد اما تاکنون بلاتکلیف مانده‌اند. مخالفان می‌گویند که اجرای آن موجب خواهد شد تا حمایت از نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه از جمله حزب‌الله لبنان با مشکلات جدی روبه‌رو شود.
بنابراین این ادعای سعید جلیلی که ایران همه پیشنهادهای (اف‌ای‌تی‌اف) را در دست انجام دارد، نادرست است.
به جز ایران، تنها میانمار و کره شمالی در فهرست سیاه (اف‌ای‌تی‌اف) قرار دارند.
از میان کشورهای اروپایی، بلغارستان، موناکو و کرواسی در فهرست خاکستری این نهاد هستند. به گفته (اف‌ای‌تی‌اف)، این فهرست شامل کشورهایی است که «فعالانه در حال همکاری با این نهاد برای رفع کاستی‌های استراتژیک در مقابله با پولشویی، تامین مالی تروریسم و تامین مالی تولید سلاحهای کشتار جمعی» هستند.
(اف‌ای‌تی‌اف)، در تازه‌ترین گزارش خود به ۹ مورد «کاستی استراتژیک» در تعهدات بلغارستان، ۵ مورد در کرواسی و ۶ مورد در موناکو اشاره کرده و از این کشورها خواسته این کاستی‌ها را رفع کنند ولی در هیچ کجا سخنی از عمل نکردن به نیمی از تعهدات یک کشور اروپایی دیده نمی‌شود. بنابراین این ادعای سعید جلیلی نیز نادرست به نظر می‌رسد.
آیا هر حکومتی هنگام اعتراضات اینترنت را قطع می‌کند؟
قطعی ۳ روزه اینترنت در سراسر ایران در میانه اعتراضات خونین آبان ۱۳۹۸ و همینطور اختلالات گسترده در جریان جنبش «زن، زندگی، آزادی» از دیگر موضوعات مورد اشاره در مناظره بین دو نامزده بود .
مسعود پزشکیان، در نقد فیلترینگ در مواقعی که «هیچ خبری نیست» گفت: «حالا یک موقعی تظاهرات بود، اعتصابات بود، می‌گفتیم مثلا هر حاکمیتی ممکن است اینترنت را قطع کند.»
او در ادامه افزود «مردم خیلی بیشتر از اینترنت دارند پول فیلترشکن می‌دهند. این‌ها چه کسی هستند که این پول‌ها را می‌خورند؟ مالیات هم نمی‌دهند. خب تحت نظارت دولت باشد که هم مالیات می‌دهد، هم تو می‌توانی نظارت کنی و هر وقت هم دلت بخواهد می‌توانی قطعش کنی در مواقعی که مسائل امنیتی یا هر چیز دیگری است»
این در حالی است که قطع اینترنت از سوی دولت ها در مواقع اعتراضات و اعتصابات امری عادی به شمار نمی‌رود که «هر حاکمیتی» حاضر به انجام آن باشد.
سازمان اکسس‌ناو (access now) که در راستای حقوق دیجیتال فعالیت می‌کند، در گزارشی درباره قطعی اینترنت در کشورهای جهان، می‌گوید در سال ۲۰۲۳ که سالی اعتراض‌خیز در سراسر جهان بود، ۳۹ کشور عمدتا در خاورمیانه، آسیا، آفریقا، اروپای شرقی و آمریکای لاتین اقدام به قطع یا مسدود کردن اینترنت در زمان‌های خاص کرده‌اند.
همینطور، پایگاه داده استاتیستا در تازه‌ترین گزارش خود می‌گوید، ایران در ۲۰۲۳ چهارمین کشور در جهان بود که بیشترین موارد قطعی و مسدود کردن اینترنت را داشت.
طبق گزارش استاتیستا، هشت کشور در جهان که بیشترین قطعی اینترنت را در مواقعی مانند اعتراضات و جنگ داشته‌اند به ترتیب هند، میانمار، اتیوپی، ایران، روسیه، تانزانیا، سنگال و جمهوری آذربایجان هستند.
در جریان اعتراضات سراسری «جان سیاهان مهم است» در سال ۲۰۲۱ در آمریکا، یا اعتراضات جلیقه زردها در سال ۲۰۱۸ در کشورهای فرانسه و هلند، اعتراضات دانش‌آموزان در بریتانیا در سال ۲۰۲۳ و نمونه‌های مشابه در بسیاری دیگر از کشورها، اینترنت سراسری قطع نبود و اختلالی ایجاد نشد.
پرونده هسته‌ای ایران چه زمانی به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شد؟
شورای امنیت سازمان ملل از سال ۲۰۰۶ تا سال ۲۰۱۰، شش قطعنامه علیه فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی تصویب کرد که منجر به وضع تحریم‌های وسیعی علیه ایران شد. همه این قطعنامه‌ها در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد وضع شدند.
سه قطعنامه اول در دورانی تصویب شدند که علی لاریجانی، مذاکره کنند ارشد هسته‌ای ایران بود. از این سه، قطعنامه ۱۶۹۶ که در سال ۲۰۰۶ تصویب شد، شامل هیچ تحریمی نبود اما زمینه را برای قطعنامه‌های تحریمی بعدی فراهم کرد .
سه قطعنامه تحریمی بعدی در زمانی که سعید جلیلی این مقام را به عهده گرفت وضع شدند.
همه شش قطعنامه در پی امضای برجام در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی، با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ ملغی اعلام شدند. قطعنامه ۲۲۳۱ در تائید توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید.
آیا دولت رئیسی تورم ۶۰ درصدی را به ارث برد؟
افزایش شدید خرج زندگی در سال‌های گذشته از موضوعاتی بود که دو نامزد، افراد همفکر یا حامی کاندیدای مخالف خود را مسئول آن دانستند.
سعید جلیلی در انتقاد از عملکرد اقتصادی حسن روحانی گفت: «متاسفانه دولت شهید رئیسی یک تورم حداقل ۶۰ درصد را به ارث برد، حالا در بعضی اقلام، هفتاد، هشتاد درصد بود این‌ها جای خودش.»
بنابر گزارش مرکز آمار ایران این ادعا نادرست است. این مرکز، نرخ تورم سالانه در سال منتهی به خرداد ۱۴۰۰، یعنی بعد از انتخابات ریاست جمهوری منجر به پیروزی ابراهیم رئیسی، را ۴۳ درصد اعلام کرد.
در این گزارش، نرخ تورم نقطه‌ای خرداد ماه ۱۴۰۰ نیز نسبت به خرداد ۱۳۹۹، ۴۷/۶ درصد اعلام شده است.
بنابر این گزارش، بالاترین نرخ تورم نقطه‌ای در خرداد ۱۴۰۰، برای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بود که با افزایش ۱/۲ واحد درصد نسبت به سال قبل، به ۶۲/۳ درصد رسید. بیشترین میزان افزایش در میان خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نیز، مربوط به روغن‌ها و چربی‌ها بود که ۶۷/۷ درصد افزایش، نسبت به همین مدت در سال ۱۳۹۹ را نشان می داد.
تاثیر تورم بر تحریم در نمودار پزشکیان
در واکنش به ادعای سعید جلیلی، مسعود پزشکیان با نشان دادن نموداری، از وضعیت قیمت‌ها در دولت ابراهیم رئیسی انتقاد کرد و گفت او به وعده‌اش برای «تک‌رقمی کردن تورم» عمل نکرد.
در این نمودار توضیحی درباره ستون‌های قرمز و آبی ارائه نشده بود اما روزنامه شرق تصویری مشابه «با عنوان نموداری که مسعود پزشکیان در مناظره نشان داد» را منتشر کرد با این توضیح که ستون‌های قرمز تورم در «سال های تحریمی» و ستون‌های آبی تورم در «سال‌های غیرتحریمی» را نشان می‌دهند.
داده‌های این دو نمودار با گزارش بانک مرکزی ایران از نرخ تورم مطابقت دارند اما از نظر دسته‌بندی «سال‌های تحریمی» یکسان نیستند.
نمودار روزنامه شرق، سال ۹۰ را به عنوان «سال تحریمی» به رنگ قرمز درآورده در حالی که ستون مربوط به این سال در نمودار مسعود پزشکیان، به عنوان «سال غیرتحریمی» آبی نشان داده شده است. اما هیچیک از این دو کاملا مطابق با واقعیت نیستند.
اولین تحریم های شورای امنیت سازمان ملل علیه برنامه هسته‌ای علیه ایران در دی ماه ۱۳۸۵ وضع شدند و در قطعنامه‌های بعدی بر تعداد و شدت آن‌ها اضافه شد تا اینکه در نهایت، توافق هسته‌ای موسوم به برجام در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ به امضا رسید.
بنابراین، هم سال ۱۳۹۰ و هم سال ۱۳۹۳ و همینطور دست‌کم ۴ ماهه اول سال ۱۳۹۴، به عنوان سال‌هایی محسوب می‌شوند که ایران همچنان تحت تحریم‌های بین‌المللی بود .
