- سورانجانا تواری، بی‌بی‌سی | توافق همکاری امنیتی جدید آسیا و اقیانوسیه – اوکاس – به استرالیا امکان می‌دهد تا فناوری ساخت زیردریایی سوخت هسته‌ای را از بریتانیا و ایالات متحده دریافت کند.
مقامات آمریکایی گفته‌اند هدف از این اقدام، مقابله با جمهوری خلق چین نیست اما کارشناسان معتقدند توافق اوکاس نشاندهنده تغییر اساسی در مفاهم و نگرش در زمینه‌های استراتژی و سیاست در سراسر منطقه است.
زمان اعلام توافق جدید بسیار مهم است. این توافق درست یک ماه پس از عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان اعلام می‌شود که در مورد تعهد آمریکا به همکاری با سایر کشورها و امنیت منطقه تردیدهایی جدی ایجاد کرده است.
بریتانیا به ویژه پس از خروج از اتحادیه اروپا مشتاق مشارکت بیشتر در حفظ امنیت آسیا و اقیانوسیه است و استرالیا به طور فزاینده‌ای نسبت به گسترش نفوذ چین احساس نگرانی می‌کند.
گای بوکنشتاین، مدیر ارشد سازمان امنیت و دفاع در دولت محلی منطقه سرزمین‌های شمالی استرالیا گفته است که “این یک معامله بزرگ است زیرا واقعاً نشان می‌دهد که هر سه کشور حد و مرز معینی را برای آغاز مقابله با اقدامات تهاجمی حزب کمونیست چین در اقیانوس هند و اقیانوس آرام تعیین کرده‌اند.”
وی می‌افزاید که این توافق همچنین “موضع و تعهد مشترک ما به ثبات و امنیت در منطقه اقیانوس هند و اقیانوس آرام را تصریح می‌کند و این امنیت طی ۷۰ سال گذشته باعث رفاه تمامی مردم منطقه از جمله رشد سریع اقتصادی چین بوده است.”
توافق شامل چه مواردی است؟
این توافق شامل اشتراک اطلاعات و فناوری در تعدادی از زمینه‌ها از جمله اطلاعات و فناوری کوانتومی و همچنین دستیابی به موشک‌های کروز است.
اما جنبه کلیدی این توافق، استفاده از زیردریایی‌های هسته‌ای است که قرار شده است در شهر آدلید در ایالت استرالیای جنوبی ساخته شود و مستشاران ایالات متحده و بریتانیا در زمینه فناوری تولید آنها مشاوره خواهند داد.
مایکل شوبریج، مدیر بخش دفاع، استراتژی و امنیت ملی در موسسه سیاست راهبردی استرالیا گفته است: “یک زیردریایی هسته‌ای دارای قابلیت‌های دفاعی عظیم است و بنابراین به کار گرفتن آن دارای پیامدهای مهمی برای منطقه است. تنها ۶ کشور در جهان دارای زیردریایی هسته‌ای هستند. این زیردریایی‌ها حتی بدون مسلح بودن به تسلیحات اتمی هم دارای قدرت بازدارندگی قابل توجهی هستند.”
زیردریایی هسته‌ای دارای موتوری است که به جای سوخت متعارف، با سوخت هسته‌ای کار می‌کند و به این ترتیب، زیردریایی می‌تواند برای مدتی بیشتر بدون سوخت‌گیری زیر دریا بماند. این نوع زیردریای هنگام حرکت کمتر از زیردریایی‌های معمولی قابل تشخیص است زیرا بی‌سروصداتر و دارای قدرت مانور بیشتری است.
قرار است حداقل ۸ زیردریایی در استرالیا ساخته شود اما زمان به کارگیری آنها مشخص نیست و به دلیل فقدان زیرساخت‌های لازم برای تولید تجهیزات هسته‌ای در استرالیا، انتظار می‌رود این زمان طولانی‌تر باشد. زیردریایی هسته‌ای ساخت استرالیا برای حمل تسلیحات اتمی ساخته نمی‌شود و فقط سیستم رانش آن دارای رآکتورهای هسته‌ای است.
استرالیا دارای یکی از بزرگترین ذخایر اورانیوم در جهان است هرچند دارای تاسیسات غنی سازی اورانیون نیست و نیاز خود به سوخت اتمی را از سایر کشورها تامین خواهد کرد. دولت استرالیا به شدت به پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی پایبند است.
اسکات موریسون، نخست وزیر استرالیا ، گفته است “بگذارید واضح بگویم که استرالیا به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای یا حتی صنایع هسته‌ای غیرنظامی نیست.”
جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفته است که یک دوره مشورتی اولیه ۱۸ ماهه با شرکت کارشناسان سه کشور در نظر گرفته شده تا در مورد اجرای این توافق از جمله اطمینان کامل از عدم تعارض فعالیت‌های آن با پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی گفتگو کنند.
یون سان، مدیر بخش شرق آسیا در مرکز تحقیقاتی استیمسون، معتقد است با وجود همه این مقدمات، آنچه که در عمل روی داده این است که ایالات متحده و بریتانیا در نظر دارند گام بزرگی در زمینه صادرات فناوری هسته‌ای به یک کشور غیر هسته‌ای بردارند.
به گفته او، این جنبه از توافق آن را به یک همکاری منحصر به فرد تبدیل می‌کند.
یک مقام آمریکایی در مورد فناوری تولید زیردریایی با سوخت اتمی به خبرگزاری رویترز گفته است: “این فناوری بسیار حساس است و توافقی که به دست آمده از بسیاری جهات از رویکرد سیاسی عمومی ما مستثنی است و من پیش‌بینی نمی‌کنم که در موقعیت دیگری در آینده شاهد توافقی از این نوع باشیم.”
او می‌افزاید: “من این توافق را به اصطلاح نوعی توافق یکبار برای همیشه می‌دانم.” به گفته این مقام آمریکایی، تا پیش از این، ایالات متحده تنها یک بار دیگر فناوری ساخت سیستم موتور هسته‌ای را به کشور دیگری داد و آن هم در سال ۱۹۵۸ بود که آن را با بریتانیا به اشتراک گذاشت.
واکنش آسیا چگونه خواهد بود؟
در سال‌های اخیر ، چین افزایش قدرت و نفوذ خود در منطقه را به نمایش گذاشته است.
آقای شوبریج می‌گوید: “ما از دهان چینی‌ها کلماتی مانند همکاری را می‌شنویم اما بعد شاهد تهدید علیه تایوان و حوادث هنگ‌کنگ و نظامی شدن سریع دریای چین جنوبی هستیم؛ به این ترتیب، در مورد مسائل استراتژیک، رویکرد بازدارنده تنها حرکتی است که منطقی به نظر می‌رسد.”
ایالات متحده سرمایه‌گذاری زیادی در همکاری با دیگر کشورهای منطقه از جمله ژاپن، کره جنوبی، تایلند و فیلیپین و همچنین هند و ویتنام انجام داده است.
به گفته آقای شوبریج، این همکاری‌ها می‌تواند عاملی در کاهش نگرانی پیرامون افزایش قدرت چین و به نفع همه این کشورها باشد.
وی می‌افزاید: “منطقه از این همکاری قدردانی خواهد کرد زیرا بخشی از یک تحول ژئوپلیتیک است که چین آن را به حرکت درآورده است و مسیری است که شی‌جین پینگ، رئیس جمهور چین در پیش گرفته است. این تصمیم با اصل مشارکت گسترده بزرگترین دموکراسی‌های جهان برای جلوگیری از سوءاستفاده حکومت چین از این تحول مطابقت دارد.”
گزارش شده است که واکنش کلی منطقه به این حرکت مثبت، هرچند بی سروصدا بوده است.
بونی گلسر، مدیر بخش آسیا در اندیشکده سیاستگذاری صندوق مارشال آلمان گفت: “آنچه که من از گفته‌های مقامات دولتی آمریکا که با متحدان و شرکای ایالات متحده در منطقه مشورت کرده‌اند استنباط می‌کنم این است که در منطقه از حضور نظامی و توان بازدارندگی آمریکا حمایت می‌شود. “
تاثیر توافق جدید بر روابط استرالیا و چین چه خواهد بود؟
یکی از روابطی که بدون شک در نتیجه این وافق تغییر خواهد کرد، رابطه چین و استرالیا است.
این دو کشور در گذشته شرکای تجاری بزرگی برای هم بودند و تعداد زیادی از دانشجویان چینی تحصیل در استرالیا را انتخاب کرده‌اند.
با این حال، پس از حمایت استرالیا از تحقیقات جهانی در مورد منشاء ویروس کرونا، روابط دو کشور رو به تیرگی گذاشت.
این توافق نشان می‌دهد که استرالیا همسویی با ایالات متحده و بریتانیا را انتخاب کرده و همچنین حاکی از رای اعتماد این دو کشور به استرالیا در تلاش برای ایفای نقش فعال‌تری در حفظ امنیت آسیا است.
خانم سون در گفتگو با بی‌بی‌سی گفت که “فقط به این دلیل که استرالیا دارای زیردریایی‌های سوخت هسته‌ای خواهد بود به این معنا نیست که از چین قوی‌تر است اما این توافق توازن قدرت را در منطقه تغییر می‌دهد. اگر چین در دریای چین جنوبی یا تنگه تایوان با بحران امنیتی روبرو شود، وجود این توافق بر نوع آمادگی نظامی آن کشور برای واکنش به چنین بحرانی تاثیر خواهد گذاشت و چنین وضعیتی توازن قدرت را در منطقه تغییر می‌دهد.”
سفارت چین در آمریکا در واکنش به این توافق گفته است که دولت‌های عضو این توافق “باید ذهنیت و تعصب ایدئولوژیک دوران جنگ سرد را کنار بگذارند”.
اما ممکن است واکنش دولت چین حتی شدیدتر باشد.
ویلیام چونگ، عضو ارشد بخش مطالعات راهبردی و سیاسی منطقه‌ای در موسسه ایسیاس یوسف ایشک می‌گوید: “واژه چینی برای لغت غضبناک چیست؟ می‌توان از پکن انتظار یک واکنش داغ را داشت … و این توافق به آمریکا، بریتانیا و استرالیا ابزار جدیدی برای بازدارندگی چین می‌دهد.”
