لوئیس فاهاردو | به نظر می‌رسد که انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۱ نوامبر شیلی قرار است سه دهه اعتدال سیاسی نسبی در این کشور را به چالش بکشد.
خیلی‌ها انتظار داشتند که انتخابات یک‌شنبه رقابتی دوطرفه باشد – در یک طرف سباستین سیشل نماینده ائتلاف راست میانه است. این ائتلاف در حال حاضر در قدرت است، و در طرف دیگر گابریل بوریک که ائتلاف چپ میانه را نمایندگی می‌کند. اما اوج‌گیری دیرهنگام خوزه آنتونیو کاست، نماینده حزب افراطی جمهوری‌خواه، در نظرسنجی‌ها پیش‌بینی‌های قبلی را واژگون کرده است.
ژنرال آگوستو پینوشه، دیکتاتور نظامی شیلی، بیش از سه دهه پیش از قدرت کناره‌گیری کرد. از آن زمان به بعد، این کشور شاهد نوعی تداوم سیاسی قابل ملاحظه بوده است؛ از یک طرف مدل اقتصادی مد نظر پینوشه را که بر اقتصاد آزاد مبتنی بود حفظ کرده است، و از طرف دیگر نظامی دموکراتیک ایجاد کرده است که اعتدال سیاسی در آن حرف اول را می‌زند، به حقوق بشر احترام گذاشته می‌شود و فقر را نیز کاهش داده است.
اما اجماعی که در سال‌های بعد از پینوشه حاکم شد حالا بیش از هر زمان دیگری تحت فشار است.
مردم شیلی که خیلی‌هایشان از وضع فعلی رضایت ندارند حالا دارند برای شرکت در انتخابات ۲۱ نوامبر آماده می‌شوند.
شبکه‌های اجتماعی گسست‌های عقیدتی را فراختر کرده است. پس‌لرزه‌های ناآرامی اجتماعی در سال ۲۰۱۹ هنوز هم قابل حس است.
آن اعتراضات ضددولتی سباستین پینرا، رئیس‌جمهور راست‌گرای شیلی، را وادار به تشکیل مجلس موسسان کرد. بسیاری از نمایندگان چپ‌گرایی که در اوایل سال جاری به عضویت این مجلس انتخاب شدند دارند روی یک چارچوب قانونی جدید کار می‌کنند که در صورت تصویب نهایی ممکن است مدل اقتصادی “نئولیبرال” باقی‌مانده از دوران پینوشه را کنار بگذارد.
همزمان، نظرسنجی‌های اخیر حاکی از اوج‌گیری آقای کاست است که خود را نماینده دیدگاه‌های مخالف حاکمیت معرفی می‌کند. وعده‌های او شامل مبارزه با “نزاکت سیاسی”، مهاجران غیرقانونی و سیاست‌های چپ‌گرایانه‌ای می‌شود که به گفته او سلامت چیزی را که او “اکثریت خاموش” شیلی می‌نامد تهدید می‌کند.
گفتمان جنجالی نامزد پیشرو در شبکه‌های اجتماعی
کاست حالا در بسیاری از نظرسنجی‌ها به نامزد پیشرو تبدیل شده است. در یکی از این نظرسنجی‌ها که روز ۳۱ اکتبر منتشر شد آقای کاست ۲۲ درصد آراء را به خود اختصاص داده بود و ۱۷ درصد نیز به آقای بوریک رسیده بود. اگر هیچ یک از نامزدها در روز ۲۱ نوامبر موفق به کسب اکثریت مطلق آراء نشوند، کار به دور دوم خواهد کشید و مردم یک بار دیگر روز ۱۹ دسامبر پای صندوق‌های رای خواهند رفت.
بررسی روند برگزاری کارزارهای انتخاباتی در شبکه‌های اجتماعی نمایانگر بسیاری از مسائلی است که مباحث سیاسی را در این انتخابات غیرعادی رقم زده‌اند. مساله مهم دیگر این است که گفت‌وگوهای قدمی راجع به میراث پینوشه به خوبی در رسانه‌های جدید بازتاب پیدا کرده‌اند.
شبکه‌های اجتماعی فضایی بسیار مناسب برای اوج‌گیری سریع آقای کاست بوده‌اند. به گزارش وبسایت تحلیلی کراودتنگل، در هفته ۱۱-۱۷ ژوئیه صفحه‌های فیسبوکی مستقر در شیلی شاهد ۲۱٫۵۰۰ مورد برهم‌کنش حاوی کلمه “کاست” بودند. سه ماه بعد، در هفته ۱۰-۱۶ اکتبر، این عدد با رشدی خیره‌کننده به ۱٫۳ میلیون رسید که به راحتی از برهم‌کنش‌های حاوی کلمه “بوریک” (۱٫۰۹ میلیون) بیشتر بود و در عین حال تقریبا دو برابر میزان برهم‌کنش‌های حاوی کلمه “سیشل” (۶۳۸٫۰۰۰) بود.
در ۱۲ ماه گذشته، پرمخاطبترین مطلب فیسبوکی که به کاست اشاره می‌کند روز ۷ اکتبر در صفحه‌ای به نام “جنبش ضدکمونیستی شیلی” منتشر شد و ۶۸۰٫۰۰۰ بار دیده شده است.
سومین مطلب پرمخاطب که توسط وبسایت خبری بیو-بیو منتشر شد حاوی نقل‌قولی از آقای کاست بود که از مردم می‌خواست ۱۸ اکتبر (روزی که اعتراضات ضددولتی در سال ۲۰۱۹ آغاز شد) را “روزی که شیلی بیدار شد” خطاب نکند. او در عوض گفت که در “آن روز شیلی بیدار نشد. آن روز شیلی یک کابوس دید.”
مواضع پایدار کاست
او در اکتبر ۲۰۱۸ و بعد از یک تجمع سیاسی در توییتر نوشت: “امروز هزاران شیلیایی در #تجمع‌برای‌مسیح به نمایندگی از اکثریت خاموشی که مخالف تحمیل ایدئولوژی چپ است با صدای رسا فریاد زدند. خدا را بپرسید. از خانواده‌هایمان مراقبت کنید. به وطن احترام بگذارید. این‌ها تعهدات لازم برای پس گرفتن کشور است.”
از آن زمان به بعد، او سعی کرده است با شعار نظم و قانون رای کسانی را جلب کند که از ناآرامی‌های اجتماعی اخیر و خشونت‌های خیابانی سال‌های اخیر به وحشت افتاده‌اند.
روز ۱۵ نوامبر ۲۰۲۱، آقای کاست در اینستاگرام خود ویدیویی با این توضیحات منتشر کرد: “این اولیسیس است، پسر گروهبان ناین (پلیسی که در اکتبر ۲۰۲۰ به ضربه گلوله در منطقه آراکانیا کشته شد)، مرتب سراغ پدرش را می‌گیرد و به خاطر نبودنش گریه می‌کند. آرزویش این است که روزی پلیس شود و قاتلان پدرش را بازداشت کند. وقتی پلیسی کشته می‌شود، فقط خودش نیست که می‌میرد. تمام خانواده را می‌کشند.”
سباستین سیشل، نماینده ائتلاف راست میانه نیز سعی کرده است با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های سنتی میان خود و آقای کاست فاصله بیاندازد. روز ۲۸ اکتبر، برنامه خبری شبکه ۱۳ گزارش داد که آقای سیشل حاضر نخواهد شد که در صورت کشیده شدن انتخابات به دور دوم با آقای کاست ائتلاف کند.
در این گزارش از قول آقای سیشل گفته شد “نمی‌شود به کسی که می‌خواهد مالیات ثروتمندترین بخش جامعه شیلی را ۲۰ درصد کم کند چک سفید امضا داد.”
او در عین حال خیلی واضح گفت که نامزد پیروز باید بتواند “از زخم‌هایی که بر بدن ما مانده است عبور کند. دیکتاتوری…”
تاکید بوریک بر تغییرات ریشه‌ای اقتصادی
گابریل بوریک، نامزد ائتلاف چپ میانه، احتمالا چند ماه پیش فکر نمی‌کرد که در جایگاه امروزش باشد.
ظهور آقای کاست در چرخش سیاست شیلی به چپ که در پی اعتراضات ۲۰۱۹ و پیروزی نسبی چپ‌ها در انتخابات مجلس موسسان در ابتدای سال جاری جدی به نظر می‌رسید تردید ایجاد کرده است.
پیام انتخاباتی آقای بوریک، همان‌طور که در توییت‌های اخیرش مشهود است، بر ایجاد تغییر در نظام اقتصادی، و جایگزینی “نئولیبرالیسم” با یک دولت بیشتر مداخله‌گر، استوار است.
او در عین حال تلاش کرده است که آقای کاست را نماینده میراث بحث‌برانگیز پینوشه معرفی کند.
او روز ۱۵ نوامبر پیامی را با این شرح ری‌توییت کرد: “ما اجازه نخواهیم داد که تاریخ را بازنویسی کنند”. اشاره این پیام به این ادعای آقای کاست بود که در دوره پینوشه، هنگامی که وضع حقوق بشر در شیلی بسیار بد بود، “مخالفان سیاسی زندانی نمی‌شدند”.
به نظر می‌رسد که گسست سیاسی، فرای نتیجه انتخابات، بعد از آن نیز ادامه پیدا کند.
حتی در صورت پیروزی یک نامزد راست‌گرا در انتخابات امسال، مردم شیلی باید در جریان یک همه‌پرسی که قرار است سال آینده برگزار شود به یک قانون اساسی جدید رای دهند. این انتخابات ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد که این کشور هنوز تصمیم نگرفته است که می‌خواهد کدام مسیر ایدئولوژیک را دنبال کند.
