رحمان قره‌باش نائب رئیس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان، برگشت خوردن سیب‌زمینی صادراتی از این کشور را تکذیب کرده و گفته است ایران به ترکمنستان سیب‌زمینی صادر نمی‌کند و “فقط بار سیب‌زمینی یک کامیون از کشور ازبکستان برگشت خورده است”.
در ماه‌های گذشته بارها گزارش شد که بخشی از محصولات غذایی صادراتی ایران به کشورهای همسایه به دلیل ناسالم بودن برگشت خورده‌اند.
در یکی از تازه‌ترین موارد حیدر ساکن‌برجی، رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد به تجارت‌نیوز گفت اخیرا سیب‌زمینی ایران از ترکمنستان و قبل‌تر هم از ازبکستان مرجوع شده، که اکنون تکذیب شده است.
با برگشت خوردن محصولات کشاورزی ایران از کشورهای خارجی، روسای اصناف از خسارت سنگین کشاورزان خبر می‌دهند و کارشناسان می‌گویند سلامت مصرف‌کنندگان علاوه بر خارج کشور در داخل هم در خطر است.
همزمان گفته می‌شود پاکستان و دیگر کشورهای همسایه این بازارها را تصاحب کرده‌‌اند.
پرورش و صادرات میوه در ایران به خاطر آب هوای مساعد در چهار فصل سال، تجارتی پر سود به شمار می‌آید اما در سال‌های اخیر، رعایت نکردن قرنطینه، نگرفتن گواهینامه و تبعیت نکردن از شیوه‌نامه‌های بهداشتی، صادرات این محصولات را با مشکل مواجه کرده است.
عودت محصولات کشاورزی ایران در ماه‌های گذشته به ازبکستان و ترکمنستان محدود نبوده و امارات، قطر، هند و روسیه هم اجازه ورود برخی میوه‌ها و سبزیجات ایران نداده بودند.
ماه پیش روسیه فلفل دلمه‌ای ایران را به علت”نداشتن گواهینامه باقیمانده سموم کشاورزی” و “نقض مکرر استانداردهای بهداشتی” برگشت زد.
چندی پیش هم قطر به نخل‌های صادراتی ایران اجازه ورود نداد. این نخل‌ها برای توسعه فضای سبز در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر به این کشور صادر شده بود.
اخیرا گمرک بندر شهید باهنر بندرعباس اعلام کرد ۲۰ تن کیوی به علت “صادر نشدن گواهی قرنطینه” برگشت خورده است.
چرا محصولات کشاورزی صادراتی ایران برگشت می‌خورند؟
استفاده بی‌رویه و نادرست از سموم و کودهای شیمیایی و نبود نظارت از دلایل اصلی برگشت خوردن محصولات کشاورزی ایران عنوان شده‌اند.
به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد سموم کشاورزی “از چین وارد می‌شوند و از کیفیت لازم برخوردار نیستند” و احتمال دارد در واردات آنها از “رانت” استفاده شده باشد.
مهدی حسینی رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود اما علت را “ناآگاهی کشاورزان” می‌داند که از “سموم پرخطر” استفاده می‌کنند.
سلامت یا سیاست؟
با این حال برخی نیز مرجوع شدن محصولات کشاورزی ایران را سیاسی می‌دانند نه استاندارد نبودن یا آلودگی آنها.
مثلا صدرالدین نیاورانی نایب رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفته بود کیوی صادراتی به هند به علت آلودگی برگشت نخورد بلکه “مسئله کلان اقتصادی یا سیاسی” مطرح بوده است.
بحث “اقدام متقابل” هم مطرح شده، از جمله رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفته “موزهایی که از هند وارد می‌شوند به دور از آلودگی نیستند” و اگر هند با محصولات ایران “چنین رفتارهایی” داشته باشد، ایران نیز باید “اقدام متقابل” کند.
چه نهادی مسئول است؟
برگشت خوردن محصولات کشاورزی صادراتی ایران و نگرانی مردم از سلامت آنها، نهادهای دولتی را به واکنش واداشت تا انگشت اتهام را به سمت یکدیگر بگیرند بی‌آنکه مسئولیتی را بپذیرند. وزارت بهداشت و وزارت جهاد کشاورزی مسئولیت را بر دوش دیگری گذاشتند یا از عدم نظارت نهادهای دیگر انتقاد کردند.
به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان مشهد وقتی میوه یا صیفی‌جات “از لب مرز” برگشت می‌خورد “معمولا در داخل کشور مصرف می‌شود”. البته در برخی موارد نیز این محصولات “معدوم” می‌شوند مثل امحا گوجه‌‌فرنگی‌های صادراتی ایران به عراق در سال گذشته.
بنابر قوانین ایران نظارت بر محصولات کشاورزی در هنگام کاشت و پرورش بر عهده وزارت جهاد کشاورزی و پس از خروج از مزرعه بر عهده وزارت بهداشت و زیرمجموعه‌های آن مثل سازمان غذا و داروست.
به گفته محمدجعفر ملکوتی استاد دانشگاه، اگر محصولات کشاورزی “به دلیل بقایای سم” برگشت بخورند، “سازمان حفظ نباتات و موسسه تحقیقات گیاه پزشکی مسئول جوابگویی است.”
اگر دلیل آن “بقایای نیترات” باشد که به معنای “مصرف نامتعادل کود است، موسسه تحقیقات خاک و آب مسئول است”.
حسین عزیزی مدیرکل فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو می‌گوید در نهایت “چون محصولات شناسنامه ندارند، مشخص نیست که این محصولات از کدام باغ و مزرعه است”.
به گفته رئیس صنف میوه و تره‌بار مشهد، مشکل سموم کشاورزی منحصر به محصولات صادراتی یا یک محموله خاص نیست و “غیر استاندارد بودن در کل محصولات کشاورزی” ایران وجود دارد.
