چندرسانه‌ای

نخستين عكاس حرفه‌ای ايران

۳۰ اسفند ۱۲۲۲ – ۱۷۷ سال پيش در چنين روزی آقا رضا خان عكاس‌باشی (اقبال‌السلطنه) در تهران زاده شد. او در دربار ناصری آموزش و پرورش يافت و عكاس حرفه‌ای همراه شاه شد.

پدر آقا رضا خان عكاسباشی پس از مسلمان شدن لقب جديدالاسلام گرفت و در دربار سه پادشاه قاجار كار كرد و پسر بزرگش پزشك ويژه شاه بود.

او نخست غلام‌بچه دربار و به خاطر هوش سرشارش مورد توجه ويژه ناصرالدين شاه بود.

۱۶ ساله بود كه شاه او را برای آموزش به كاره‌يان عكاس فرانسوی سپرد و پس از سه سال به او لقب “عكاس‌باشی” داد.

شاه كه شيفته عكاسی بود يكی از كاخ‌های كناری دربار را “ويژه عكاس‌خانه همايونی” ساخت و او را به سرپرستی آن گماشت. مأموريتش اين بود كه از شاه، رجال و بناهای تاريخی عكس بردارد و در سفرهای داخل و خارج همراه شاه باشد و تصاويری از اين سفرها تهيه كند.

عكس‌هايی كه از او بر جای مانده نخستين سفرنامه‌های مستند و تصويری ايران را ساخته‌اند. او همچنين به دستور شاه از بناهای مذهبی مانند آستانه عبدالعظيم، امام هشتم شيعيان، قم و عراق نخستين تصاوير را تهيه كرد و از بيستون، نقش رستم، طاق بستان، “چشمه علی دامغان” و “عمارت عماديه” نيز عكس برداشت.

از روی عكس‌های دقيق او می‌توان قشرها و طبقه‌ها از صاحب‌منصبان گرفته تا مليجك و پيشخدمت‌ها در دربار را مشخص كرد.

چگونگی قرار داشتن اُبژه در تصوير، جايگاه شخص را نشان مي‌دهد يعنی چگونگی ژست‌ها در عكس‌های او يكنواخت نيستند و با توجه به اينكه كدام شخص در مركز عكس قرار دارد مي‌توان فرادستی او را دريافت. افزون بر اين از روی ادوات و شيوه لباس‌ها می‌شود به جايگاه اجتماعی اشخاص پی برد.

او از همان آغاز كار، سبك ويژه‌ای برای كارش ساخته بود.

كاردانی‌اش محدود به منصب عكاسباشی همايونی نبود و تجربه‌های غير هنری ديگری نيز در دربار ناصری داشت: “اداره كل توپ‌های ممالك محروسه”، “وزارت قورخانه” و “اداره‌های باروت‌كوبی، شوره‌پزی و گوگردسازی” را هم بر عهده داشت.

۴۲ ساله بود كه شاه به افتخار خدمات چندگانه‌اش به او لقب “اقبال‌السلطنه” داد.

طبق گمانه‌زنی‌ها او با يكی از دختران متأهل شاه مراوده عاشقانه داشته و به او “قهوه قجری” مسموم نوشانده‌اند.

رضا خان عكاس‌باشی اقبال‌السلطنه در ۴۷ سالگی در زادگاهش درگذشت.

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا