اهالی روستای «حاجیآباد» در شهرستان تایباد خراسان رضوی میگویند، با افت شدید فشار آب در ۱۰ روز گذشته عملاً با مشکل آب شرب و استحمام مواجه شدهاند و این چالش هرسال برایشان تکرار میشود. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور اما اعلام کرده است که هیچ نگرانی از بابت تأمین آب شرب شهر و روستاهای ایران در تابستان ۱۴۰۳ وجود ندارد و این درحالیاست که مطابق با آمار ارائهشده از سوی خود او، هماکنون ۴۳۰۰ روستا در سراسر کشور به آب شرب پایدار دسترسی ندارند. همچنین ۷۵ روستا در استان خراسان رضوی با تانکر آبرسانی میشوند و شرایط برای بسیاری استانهای دیگر کشور نیز مشابه است.
فقط دو روز قبل بود که مدیرعامل آب و فاضلاب کشور اعلام کرد نگرانی بابت تأمین آب تابستان نداریم. اما حالا اهالی روستای حاجیآباد شهرستان تایباد میگویند مانند هرسال تابستان، آب شرب و استحمام هم ندارند.
«محـمد» یـکـی از سـاکنـان روسـتای حاجیآباد این شهرستان مرزی به «پیام ما» میگوید: «در هر ساعت از شبانهروز که شیر آب را باز میکنیم، بسیار کمفشار است. بعضی روزها برای بیش از ۱۲ ساعت آب نداریم. این موضوع مشکل امروز ما نیست؛ هرسال که هوا گرم میشود، با این موضوع مواجه هستیم و هیچوقت هم رفع نمیشود. در هفتۀ گذشته حـتی یک ۲۴ ساعـت نبـود کـه همـان آبباریکه را هم داشته باشیم. باید آب ذخیره کنیم. ساعت ۲ یا ۳ شب که آب داریم هم، آنقدر همۀ مردم مجـبورند بیـایند ظرف آب پر کنند، که فشار آب خیلی کم میشود. دیشـب ۳ ساعت طول کشید تا یک گالن هشت لیتری را پر کنیم. همهجا هم رفتهایم، نامه دادهایم، حضوری مراجعه کردیم، اما فایده ندارد.»
محمد توضیح میدهد که هیچکس طی این سالها حتی جواب قانع کنندهای به آنها نمیدهـد و هـمۀ اهـالی نخـستین روزهـای گـرم ســال کــه از راه مـیرسد، میدانند مشـکل آب هـم شروع میشود: «بـرخـی از اهالـی مـنبع آب خـریدهاند، بعضـیها هم نه. اما منبعها هم دردی دوا نمـیکند. چـون بیشتر شبها مردم برای اینـکه آب به دیـگران هم برسد، ورودی منابع را میبندند؛ یعنی منبعدار و بیمنبع آب ندارد.»
فرسودگی شبکه
«سعید فیضی» دهیار این روستا هم گفتههای محمد را تأیید میکـند: «با این وضعیـت، نه مـیتوان از ایـن آب بـرای استحمام و نه حتی امورات روزمره استفاده کرد. باید از همۀ اهالی روستای حاجیآباد که واقعـاً صـبورانه چنـدین سال است مشکلات کمآبی را در فصول گرم تابستان تحمل میکنند تشکر کنیم. چون زندگی در این شرایط بسیار دشوار است.»
دولت میگوید از تأمین آب شرب نگرانی ندارد، اما درحالحاضر ۴ هزار و ۳۰۰ روستا فاقد دسترسی به آب شرب پایدار در سراسر کشور وجود دارد
طبق آنچه فیضی توضیح میدهد، روستای حاجیآباد با مشکل شدید افت فشار آب مواجه است و زندگی برای اهالی بسیار مشکل و سخت شده است: «حتی در فصول سرد سال هم چندین مرتبه شاهد افت فشار آب بودهایم. دهیاری در این مدت پیگیر کمآبی و افت شدید فشار آب روستا بوده که متأسفانه آبدار، بهعلت فرسـودگی شــبکۀ آب و جلـوگیـری از ترکیدگی لولههـا، فـشار را کم میکند و همین امر موجب نارضایتی اهالی شده است. در جلسات متعدد این مشکلات مطرح شده اما هنوز نسبت به تعویض لولهها اقدامی صورت نگرفته و امید داریم سریعاً شبکۀ آب روستا توسط ادارۀ آب و فاضلاب اصلاح و لولهها تعویض شود. این منطقه با ۱۴۳۰ نفر جمعیت، تنها روستای پرجمعیت سمت جادۀ گمرک دوغارون است که نیازمند توجه بیشتر ادارات در رابطـه با اصلاح و افزایش زیرساختهای اولیه است.»
فقط مشکل در خراسان نیست
کمی آنسوتر از تایباد، روستای «زابلآباد» گنبدکاووس در استان گلستان و مجموعه روستاهای اطرافش با همـین چـالش کمآبی روبـهرو هـستـند. خـلاف گـفتۀ مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور، مدیرعامل این سازمان در استان گلستان اعلام کرد که نهفقط ۱۸۰ روستای این استان با تنش آبـی روبهروسـت، بلکـه تا زمان تنظیم این گزارش، ۲۴ ناوگان آبرسانی سیار نیز در این استان فعال اسـت. ۲۳ خرداد، یعنی حـدود دو هفته قــبل، «رضـا عطایی» مـدیرعـامل آب و فاضلاب خراسان رضوی نیز در نشستی با خبرنگاران محلی این استان، اعلام کرده بود که تنش آبی در روستاهای این استان نگرانکننده است و برای ۷۵ روستا، تا پیش از شروع تابستان آبرسانی سیار و با تانکر انجام میشود و احتمال آن وجود دارد با شروع تابستان این عدد اضافه شود.
دهیار حاجی آباد: حتی در فصول سرد سال هم چندین مرتبه شاهد افت فشار آب بودهایم. آبدار، بهعلت فرسودگی شبکۀ آب و جلوگیری از ترکیدگی لولهها فشار را کم میکند
با این وجود، «هاشم امینی» از فضایی دیگر صحبت میکند. بهگفتۀ او از مجموع ۱۰ هزار روستا، آبرسانی به ۵۷۰۰ روستا تـکمیل شــده و شـاخـص بهـرهمندی روستاهای ایران از آب شرب و بهداشـتی پایدار به ۸۷ درصد رسیده است و با برنامهریزیهای صورتگرفته تا پایان سال ۱۴۰۳، همۀ این ۱۰ هزار روستا آبرسانی مـیشـوند. اعـداد اعلامی امینی نشان میدهد، هماکنون ۴ هزار و ۳۰۰ روستای دیگر به آب شرب پایدار دسترسی ندارند. بااینحال او گفته است از مهرماه سال گذشته وزارت نیرو برنامهریزی خود را برای گذر از مقطع اوج تابستان متناسب با بارشها تعـریف کرد تا بدون قطع آب تابستان را پشـتسر بگذاریم: «در برخی شهرها و استـانها مانند مشهد، گلستان، سیستانوبلوچستان و تهران، نگرانیهای جدی وجود داشت که برنامهریزیهای انجامشده مشکل تأمین آب شرب آنها برطرف شده است. اما مشترکان بدمصرف اگر به اخطارها توجه نکنند، آب شرب آنها از ساعت ۹ صـبح تا ۳ عصر قطع خواهد شد. سال گذشته این امر اجرا میشد و امسال هم با جدیت در مقطع اوج مصرف انجام خواهد شد.»
کسی نگران نیست
بهگفتۀ او اقدامهای صورتگرفته برای مدیریت مصرف، سبب شد رشد مصرف که پیش از این سه درصد بود به کمتر از ۱.۸ درصد برسد: «در قانون برنامۀ ششم توسعه، قیمتگذاریها بهگونهای است که مشترکان بدمصـرف مشـمول تعـرفههای پـلکانی مـیشـونـد کـه منـجـربه تغـییر رفـتار مصرفکنندگان نیز شده است. از ظرفیت پـسابها باید بـرای صنـعت و کشـاورزی اسـتفاده شـود و حـتی ظرفـیت داخلی ساختمانها نظیر فضای سبز، باید از ظرفیت آب خاکستری تأمین شود.»
با وجود اینکه به نـظر مـیرسد قـطع آب مجتمعهای روستایی کشور شروع شده است و احتمالاً تابستان مانند سال گذشته بـا چـالـشهـای آبـی بـهویــژه بـرای روستانشینان همراه خواهد بود، اما امینی جهاد آبرسانی را موافق میداند: «ماحصل تلاشها در جهاد آبرسانی در طول دولت سیزدهم منجر به ارتقای شاخص دسترسی به آب روستایی از ۸۲ درصد در ابتدای دولت به ۸۷ درصد در انتهای دولت شد و هماکنون کوششهای انجامشده موجب شده است که بیش از ۵۷۰۰ روستا دارای آب شـرب پـایدار باشند. برنامۀ دولت سیزدهم در این بخش، شامل اجرای ۴۶ طرح با حجم یک میلـیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب در کشور بود که درحالحاضر از این مقـدار، ۶۴۷ هـزار مترمکعب به بهرهبرداری رسـیده اسـت که حکایت از تحقق ۵۴ درصدی بـرنامه دارد. از سوی دیگر باتوجهبه اهمیت پساب بهعنوان یک منـبع پایـدار آب برای مصارف غیرشرب، شـرکت مـهندسی آب و فاضلاب کشور بخشی از نیاز آبی صنایع بزرگ را از پساب تأمین کرده است و ۶۴ قرارداد واگذاری پساب به روش بیع متقابل با ارزش روز ۱۰۸۰۰۰ میلیارد تومان منعقد شد. انشاءالله با مجموعۀ این برنامهها و اقدامات، هیچ نگرانیای از وضعیت آب کشور در تابستان ۱۴۰۳نخواهیم داشت.»
