اواسط خرداد امسال بود که انتشار یک فیلم در فضای مجازی از بلندترین آبشار طبیعی آسیا در کشور چین، مورد توجه و انتقاد گرفت. مرتفعترین آبشار زیبای چین، «یونتای» است که یکی از جاذبههای مهم گردشگری کوهستانی در این کشور به شمار میرود و سالانه میلیونها بازدیدکننده هم دارد. اما انتشار ویدئویی از این آبشار نشان داد در بالای آن لولههای فلزی بزرگ تعبیه شده که آب آبشار را تأمین میکنند. بهنوعی فیلم منتشرشده از این آبشار نشان میدهد، «یونتای» نتیجۀ فناوری مدرن و مصنوعی است و بسیاری از کاربران فضای مجازی و گردشگران این مسئله را جعل در گردشگری عنوان کردند و بلندترین آبشار آسیا، شاهکار طبیعت نیست! هرچند که مقامات چینی این ادعای کاربران را قبول نداشتند؛ البته دستکاری در جاذبههای طبیعی گردشگری، اتفاق جدیدی نیست و در برخی کشورها متولیان حوزۀ گردشگری برای جذب گردشگر، در مقاصد و جاذبهها دست به اقدامات گمراهکننده و فریبنده میزنند که بخشی از آنها در ادامه مورد بررسی قرار گرفته است.
آبشار ۳۱۲ متری «یونتای» واقع در مرکز استان «هنان» بخشی از ژئوپارک کوهستانی یونتای، یک ژئوپارک جهانی یونسکو است. هرسال هم میلیونها گردشگر دارد که برای دیدن ساختارهای زمینشناسی با قدمت به بیش از یک میلیارد سال به این منطقه سفر میکنند. اخیراً یک ویدئوبلاگر برای اینکه بتواند تصویر بهتری از آبشار یونتای تهیه کند و در شبکههای اجتماعی قرار دهد، خود را به بالای این صخره رساند. او بالای این آبشار با لولههای فلزی بزرگی مواجه شد که آب آبشار را تأمین میکردند. بعد از انتشار این ویدئو، بسیاری از کاربران فضای مجازی از جعلیبودن این جاذبۀ طبیعی انتقاد کرده و نوشتند: «منشأ آبشار یونتای فقط چند لوله است.» هرچند منابع مختلف چینی اعلام کردند این آبشار طبیعی و واقعی است و فقط برای اینکه گردشگران تجربهای بهتر از آن داشته باشند، با استفاده از این لولهها پرآبتر شده. این درحالیاستکه آبشار یونتای در فصول خشک سال هم چندان دیدنی نیست و استفاده از چند پمپ و لوله برای برقراری زیبایی دائمی آن هم مورد انتقاد قرار گرفت. کاربران و گردشگران معتقد بودند پمپاژ آب از طریق لولههای فلزی، ساختار طبیعی این آبشار را مورد تهدید قرار داده و آن را به آبشاری مصنوعی بدل کرده است. برخی کاربران دراینباره نوشتند: «دلیل ناراحتی این است که با تمام سختیها به سرچشمۀ آبشار یونتای رفتم و فقط یک لوله را دیدم. درحالیکه مسئولان منطقه میتوانستند از قبل، نسبت به تعبیۀ این لولهها برای پرآبشدن آبشار اطلاعرسانی کنند.»
البته که اقدام چینیها برای پرآبترکردن آبشارهایشان به همین یونتای ختم نمیشود و براساس گزارش منتشرشده در وبسایت «thefridaytimes» سال ۲۰۰۶ هم مشخص شد که تأمین آب آبشار «Huangguoshu» در استان جنوبی گوئیژو در فصل خشک سال، از یک سد صورت میگرفته است.
درصورتیکه گردشگران از وجود اقدامات فریبنده در مقصد گردشگری آگاهی نداشته باشند، هم اعتماد آنها کمتر میشود، هم توصیفشان از چنین اقداماتی منجر به آسیب برای شهرت یک منطقۀ گردشگری است. آن هم درحالیکه سود چنین اقداماتی کمتر به جیب جوامع محلی میرود
نکتۀ عجیبتر اینکه حدود ۱۰ سال پیش هم اعلام شد چینیها برای تقویت صنعت گردشگریشان ۱۱ اثر جهانی را هم کپی کردهاند. سایت «بیزینس اینسایدر» همان سال دراینباره نوشت: «برج ایفل فرانسه در شهر هانگژو، بنای تاریخی استنهنج انگلستان در شهر گردشگری هفی، مجسمههای بودای افغانستان در شهر هاینان، مجموعۀ تاریخی کارناک مصر در شهر گردشگری ووهان، برج پیزای ایتالیا در شانگهای، کاخ کنگرۀ آمریکا در شهر ووکسی، روستای هالستات اتریش در کنار دریاچهای در منطقه گوانگدونگ، خانۀ اپرای استرالیا در پکن، کلزیوم ایتالیا در ماکائو، مدرسۀ جادوگری هاگوارتز بریتانیا در شهر هبی، آثار جهانی کپیشده در کشور چین هستند.»
اغراق دربارۀ مقبرۀ باستانی
سـال ۲۰۱۵ هم مصریها ادعا کردند یک محوطۀ باستانی مهم به نام مقبرۀ «ازیریس» را کشف کردهاند؛ البته که بعدها این منطقه برای اینکه یک یافتۀ باستانشناسی واقعی نبود، مورد انتقاد قرار گرفت و بررسی دقیق مشخص شد معرفی باستانیبودن این منطقه بیشتر با اهداف گردشگری صورت گرفته است. براساس گزارش منتشرشده در «egyptologues»، ماجرا از این قرار بود که آن سال یک تیم باستانشناسی اسپانیاییایتالیایی اعلام کردند که در قبرستان «شیخ عبدالقرنا» در نزدیکی «الاقصر» مصر یک مقبرۀ باستانی کشف شده که شبیه مقبرۀ افسانهای خدای «اوزیریس» است.
این مقبره دارای مجسمۀ مرکزی بزرگی از «اوزیریس» و عناصر معماری اساطیری بود. مانند شفتهایی که به اتاقهای زیرین با پنج ستون پشتیبانی منتهی میشد. بعدتر برخی باستانشناسان و مصرشناسان با انتقاد از باستانیبودن این منطقه اعلام کردند ویژگیهای مقبره برای جلبتوجه رسانهها و گردشگری اغراقشده و لزوماً نشاندهندۀ یک یافتۀ منحصربهفرد باستانی یا بیسابقه نیست. آنها همچنین بیان کردند که صنعت گردشگری مصر در آن زمان با مشکل مواجه بوده و تبلیغات در مورد اهمیت مقبره بهعنوان راهبردی برای احیای علاقه به گردشگری مصر صورت گرفته است.
جعل فرهنگ
در تایلند هم روستاهای قبیلۀ «هیل» بهویژه روستاهای مربوط به قبایل کارن گردنبلند شهرت جهانی دارد. اما بعدتر انتقاداتی دربارۀ فقدان اصالت جاذبههای گردشگری این منطقه، صحنهسازی و بهرهبرداری از مردم قبیله برای جذب گردشگران مطرح شد و این که مردم روستاها فقط در زمان ورود گردشگران نمایش ویژهای از سبک زندگی خاص دارند و زندگی عادیشان متفاوت از چیزی است که در معرض دید گردشگران قرار میگیرد.
دهکدههای قبیلهای هیل در تایلند جاذبههای توریستی محبوبی هستند و بازدیدکنندگان میتوانند با گروههای اقلیت قومی مختلف مانند کارن، همونگ، آخا و لاهو دیدار کنند. کارنهای گردنبلند (زیرگروهی از مردم کارن) محبوبیت بیشتری در این منـطقه دارند، چون زنان حلقـههای بـرنجی بـه گردن خـود میزنند و گردنهای بهظاهر کشیدهای دارند، اما متولیان حوزۀ گردشگری این منطقه مورد انتقادات اخلاقی بهدلیل بهرهبرداری و فقدان اصالت قرار دارند. از جمله اینکه مردم این روستاها کمترین غرامت را از سود حاصل از تورگردانان دریافت میکنند یا برخی از روستاها بهطور خاص برای گردشگری راهاندازی شدهاند و مردم فقط در سـاعات بازدیـد لباس سنتی میپوشند که وضعیت واقعی زندگی یا شیوههای فرهنگی قبایل را به درستی نشان نمیدهد.
جاذبههای اغراقآمیز
جنگل «شروود» در انگلستان بهدلیل ارتباطش با کارتون رابینهود معروف است و یک مکان تاریخی و طبیعی قابلتوجه در حوزۀ گردشگری به شمار میرود. اما انتقاد مطرحشده دربارۀ این جنگل اینکه در جاذبههای گردشگری آن اغراق شده است. این جنگل مسیرهای پیادهروی، مرکز بازدیدکنندگان، رویدادهای قرون وسطایی و جشنوارههای سالانۀ رابینهود را ارائه میدهد که هرسال گردشگران زیادی را به خود جذب میکند. اما منتقدان میگویند، اندازه و تراکم تاریخـی جـنگل اصـلی اغـلب بـرای اهـداف گردشگری اغراقآمیز است. تصاویر موجود در این منطقه هم بیشتر با افسانۀ رابینهود هماهنگ شده تا واقعیت تاریخی. تجاریسازی افسانۀ رابینهود از طریق رویدادهای موضوعی، کالاها و جاذبهها هم باعث شده که در این منطقۀ تاریخی تمرکز بیشتر بر سرگرمی باشد تا آموزش بازدیدکنندگان در مورد اهمیت تاریخ و محیطزیست جنگل.
طبیعت مصنوعی
جاذبههای گردشگری هم که بهطور مصنوعی ایجاد میشوند، مورد انتقاد هستند؛ مشابه پیست اسکی دبی در وسط بیابان که با نگرانیهای محیطزیستی، فرهنگی، اقتصادی و… همراه است. جاذبههای مصنوعی اغلب به منابع قابلتوجهی مانند آب و انرژی برای نگهداری نیاز دارند و عامل انتشار کربن و کاهش منابع هستند. اسکی دبی هم یک پیست اسکی سرپوشیده در یکی از گرمترین مناطق آبوهوایی جهان است که به تهویۀ مطبوع مداوم و تولید برف نیاز دارد که لازمۀ آن، مصرف قابلتوجه انرژی و اثرات محیطزیستی آن است. در حوزۀ فرهنگی هم جاذبههای مصنوعی میتوانند فرهنگ و میراث محلی را تحتالشعاع قرار داده و نسخهای از تجارب بهداشتی یا تجاریسازیشده را ترویج کنند که نتیجۀ آن کاهش تجارب فرهنگی در منطقه است.
البته گردشگری مصنوعی میتواند درآمد قابلتوجهی را هم ایجاد کند، اما مزایای آن اغلب بهطور عادلانه توزیع نمیشود. بهایندلیلکه بیشترین سود این حوزه در اختیار شرکتهای سازنده و بزرگ قرار میگیرد و لزوماً به نفع اقتصاد یا جوامع محلی نیست. از سوی دیگر جاذبههای مصنوعی میتوانند مناطق را بیشازحد به گردشگری وابسته و اقتصاد آنها را در برابر نوسانات تعداد گردشگران بهدلیل رویدادهای جهانی، رکود اقتصادی یا تغییر روند سفر آسیبپذیر کنند.
یک بازدید جعلی
ویژگی گردشگری طبیعت اندونز، تورهای دیدنی از خزندگان مهیباش است؛ اژدهای کومودو، بزرگترین مارمولک زندۀ جهان؛ اژدهای کومودو گونهای شگفتانگیز و منحصربهفرد است؛ جعلی که در توسعۀ گردشگری این منطقه رخ داده، طعمهگذاری حیوانات برای غذا است که این خزندگان را به بهانۀ شکار در دید توریستها قرار دهد. نتیجۀ آن هم اختلال در رفتار طبیعی این حیوانات در شکار است. علاوهبر شیوههای تغذیۀ غیرطبیعی، حضور مداوم گردشگران هم میتواند باعث استرس و مشکلات سلامتی برای اژدهای کومودو شود.
ادعاهای گمراهکنندۀ میراث
درحالیکه قلعۀ تاریخی «Chateau de Chambord» در فرانسه بهعنوان یک فضای قرونوسطایی مطرح است، اما منتقدان میگویند بازسازیهای جدید در این فضا رخ داده و برخلاف آنچه گفته میشود، قدمت تاریخی ندارد. قلعۀ تاریخی Chateau de Chambord در فرانسه بهدلیل معماری متمایز رنسانس که فرمهای سنتی قرونوسطی را با ساختارهای کلاسیک رنسانس ترکیب میکند، یکی از شناختهشدهترین قلعههای جهان است.
این مکان که در درۀ لوار فرانسه واقع شده و بهعنوان یک مکان فرهنگی و تاریـخی قابلتـوجه، سـالانه صـدها هزار بازدیدکننده دارد. Château de Chambord توسط «پادشاه فرانسیس اول» در سال ۱۵۱۹ بهعنوان یک اقامتگاه شکار سفارش داده شد. این قلعه دارای ترکیبی منحصربهفرد از عناصر معماری گوتیک و رنسانس است. یک نگهبانی مرکزی با چهار برج بزرگ در گوشه و کنار، یک پلکان دومارپیچ عظیم و مجموعهای از پشتبامهای استادانه، دودکشها و پنجرههای خوابگاهی دارد. اما با وجود محبوبیتاش، با چندین انتقاد و چالش مواجه است؛ از جمله انتقاد به اصالت تاریخی آن. برخی منتقدان مـیگویند که بازسازیها و رویدادهای قرون وسطایی که در چامبورد انجام شده، از نظر تاریخی نادرست است.
تلۀ توریستی
روستای پروونس در کرۀ جنوبی هم یک جاذبۀ توریستی است که با تقلید از زیباییشناسی جذاب و محیط یک روستای سنتی در فرانسه طراحی شده. این یک مقصد محبوب برای مردم محلی و گردشگران است که طعم فرهنگ و معماری فرانسوی را بدون ترک کشورشان تجربه کنند. این دهکده در سال ۱۹۹۶ در ابتدا بهعنوان یک نانوایی و رستوران به سبک فرانسوی تأسیس شد. با گذشت زمان به یک دهکده با جاذبهها و امکانات مختلف توسعه پیدا کرد. از مهمترین انتقادات مطرحشده دربارۀ این فضا، اصـالت فرهنگی است و منتقدان مـیگویند کـه روسـتـای پـروونس با وجـود جذابیتهـایش، فـاقد اعتـبار یـک دهـکدۀ فرانسوی واقعی است. از سوی دیگر این روستا بهعنوان یک تلۀ توریستی مطرح است. چون تمرکز زیادی بر مصرف و هزینه دارد و جنبۀ تجاری آن، تجربۀ فرهنگی و زیباییشناختی را تحتالشعاع قرار داده.
جعل تصویر
نهتنها ایجاد ظرفیتهای فریبنده، مصنوعی و… در حوزۀ گردشگری، که یکی از کشورها هم برای تبلیغ ظرفیتهایش در این حوزه از عکسهای جعلی استفاده کرده است. همین چند سال پیش بود که رئیس ادارۀ گردشگری لیتوانی بهدلیل استفاده از عکسهای جعلی در کمپین تبلیغاتی این کشور بهعنوان یک جاذبۀ توریستی از سِمَت خود استعفا کرد. ادارۀ گردشگری لیتوانی آن زمان عنوان کرد برخی از عکسهای منتشرشده در رسانههای اجتماعی برای تبلیغ جاذبههای گردشگری این کشور، مربوط به کشورهای دیگر نظیر فنلاند و اسلواکی است.
این مثالها نشان میدهند چگونه گردشگری گاهی اوقات شامل اعمال فریبنده یا گمراهکننده برای جذب بازدیدکنندگان میشود و باوجودیکه برای متولیاناش مزایای اقتصادی دارد، اما با پـیامدهای منفی برای گردشگران هم همراه است. اقدامات فریبکارانه در مناطق توریستی عمدتاً مضر است و منجر به ازدستدادن اعتماد، ارائۀ نـادرست فـرهنگی، نـابرابری اقـتصادی، آسیـبهای محیـطزیـستی و تجـربیـات بـد بازدیدکنندگان میشود.
در صورتیکه گردشگران از وجود اقدامات فریبنده در مقصد گردشگری آگاهی نداشته باشند، هم اعتماد آنها کمتر میشود، هم توصیفشان از چنین اقداماتی منجر به آسیب برای شهرت یک منطقۀ گردشگری است. این درحالیاستکه سود چنین اقداماتی هم کمتر به جیب جوامع محلی میرود. از سوی دیگر ارائه نسخههای غیرواقعی یا اغراقآمیز از مکانهای تاریخی هم میتواند درک میراث و سنتهای محلی را خدشهدار کند که منجر به تضعیف فرصـتهای آمـوزشی و حفـظ هویت اصیل فرهنگی است. مهمترین توصیۀ کارشناسان، شفافیت و صداقت در چنین رویکردهایی است. دراینباره شیوههای بازاریابی صادقانه که بهطور دقیق نشاندهندۀ آنچه باشد که گردشگران قرار است به دیدارش بروند و همچنین اولویتدادن به کیفیت تجربۀ توریستی بهجای افزایش زیاد بازدیدکنندگان.
