امیر مهذبی / تحلیلگر
ارتش و نیروهای امنیتی اسرائیل و شاخههای نظامی حماس و جهاد اسلامی فلسطین به فهرست گروههای متخلف سازمان ملل متحد اضافه شدهاند به این اتهام که در طول درگیریمرتکب تخلف شدید علیه کودکان شدهاند. این فهرست با نام «فهرست شرمساری» شناخته میشود.
این فهرست ضمیمه گزارش سالانه آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد در مورد کودکان و درگیریهای مسلحانه بوده است.جدیدترین گزارش، که دوره بین ژانویه تا دسامبر ۲۰۲۳ را پوشش میدهد، در ۱۳ ژوئن منتشر شد.
شورای امنیت سازمان ملل در ۲۶ ژوئن درباره یافتههای این گزارش بحث کرد.در جدیدترین گزارش آمده است: «در سال ۲۰۲۳، خشونت علیه کودکان در درگیریهای مسلحانه با افزایش تکاندهنده ۲۱ درصدی تخلفات شدید، به سطح بسیار بالایی رسید.»
در این گزارش آمده است: «تعداد موارد قتل و معلولیت کودکان به میزان خیره کننده ۳۵ درصد افزایش یافته است.»در گزارش سال ۲۰۲۴، کشور اسرائیل و اراضی اشغالی فلسطینی به عنوان یکی از مناطق با بیشترین تعداد «تخلفات شدید تایید شده» علیه کودکان معرفی شدهاند.
اکثر تخلفات به اسرائیل نسبت داده میشود
سازمان ملل ۵۶۹۸ مورد تخلف را به نیروهای مسلح و امنیتی اسرائیل، ۱۱۶ مورد را به گردانهای عزالدین قسام حماس و ۲۱ مورد را به گردانهای قدس جهاد اسلامی فلسطین نسبت داده و آنها را راستیآزمایی کرده است.
در این گزارش آمده است که روند رسیدگی به ۲۰۵۱ مورد تخلف دیگر همچنان ادامه دارد.گزارش سازمان ملل موارد زیر را تأیید کرده است:
• کشته شدن ۲۲۶۷ کودک فلسطینی که بیشتر آنها در غزه بین ۷ اکتبر تا ۳۱ دسامبر کشته شدند که بیشتر حوادث ناشی از اصابت سلاحهای انفجاری به مناطق مسکونی توسط نیروهای مسلح و امنیتی اسرائیل بود.
• کشتن ۴۳ کودک اسرائیلی که اکثر آنها در اسرائیل و در جریان اقدامات تروریستی ۷ اکتبر، با شلیک گلوله جنگی یا در اثر انفجار راکت یا در تیراندازی متقابل کشته شدند.
• ربودن ۴۷ کودک اسرائیلی توسط گردانهای عزالدین قسام حماس و دیگر گروههای مسلح فلسطینی.
• بازداشت ۹۰۶ کودک فلسطینی به اتهام جرایم امنیتی توسط نیروهای مسلح و امنیتی اسرائیل.
•۳۷۱ مورد حمله به مدارس و بیمارستانها به نیروهای مسلح و امنیتی اسرائیل، شهرکنشینان اسرائیلی و عوامل ناشناس نسبت داده شده است.
• ۱۷ حمله به مدارس و بیمارستانها در اسرائیل توسط گردانهای عزالدین قسام حماس، سایر گروههای مسلح فلسطینی و عوامل ناشناس صورت گرفته است.
موارد تخلفات فاحش فهرست شده در این گزارش همچنین شامل معلول شدن کودکان و ممانعت از دسترسی به کمکهای بشردوستانه بوده است.
با این حال، این گزارش نوشته است که «اطلاعات گزارش شده مقیاس کامل تخلف علیه کودکان را نشان نمیدهد، زیرا دسترسی ناظران به اطلاعات همچنان یک چالش است.»
«فهرست شرمساری» چیست و چه کسانی در آن هستند؟
قطعنامه مصوب سال ۲۰۰۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از دبیرکل این سازمان خواست که «طرفین درگیریهای مسلحانه» را که کودکان را استخدام و از آنها در عملیات نظامی استفاده میکنند، شناسایی و معرفی کند.
از آن زمان، این فهرست به گزارش سالانه دبیر کل سازمان ملل متحد به شورای امنیت پیوست شده است.
این گزارش شامل «روندهای مربوط به تاثیر درگیریهای مسلحانه بر کودکان و اطلاعات مربوط به تخلفات انجام شده» در این زمینه است.
برای این گزارش، نماینده ویژه دبیرکل در امور کودکان و درگیریهای مسلحانه، که در سال ۱۹۹۶ ایجاد شد، در تاثیر درگیریهای مسلحانه بر کودکان، شش نوع تخلف جدی را شناسایی میکند که در طول درگیری بر آنها اثر میگذارد.
پنج مورد از این تخلفات به طور خودکار در «فهرست شرمساری» سازمان ملل ذکر میشود:
• استخدام و استفاده از کودکان در جنگ
• کشتن و معلول کردن کودکان
• خشونت جنسی علیه کودکان
• حمله به مدارس و بیمارستانها
• ربودن کودکان
تخلف دیگر ممانعت از دسترسی بشردوستانه به غیرنظامیان از جمله کودکان است.
سازمان ملل میگوید: «این نوع اقدامات طبق کنوانسیون چهارم ژنو و پروتکلهای الحاقی آن ممنوع است و ممکن است جنایت علیه بشریت و جنایت جنگی تلقی شود.»فهرست فعلی شامل گروههای مسلح مانند بوکوحرام، دولت اسلامی – داعش – و طالبان است.سال گذشته نیروهای مسلح روسیه به این فهرست اضافه شدند.
انتشار فهرست چه اثری دارد؟
این گزارش قصد دارد وضعیت کودکان را به اطلاع عموم برساند اما اجرای توصیههای آن یا اتخاذ تصمیماتی در ارتباط با آن علیه سازمانهای مورد نظر به لحاظ حقوق بینالملل الزامآور نیست.
امانولا-کیارا گیلارد، پژوهشگر ارشد مؤسسه اخلاق، قانون و درگیریهای مسلحانه درآکسفورد، به بیبیسی گفت: «قرار دادن کشورها و نهادها در این فهرست عمدتا برای شرمسار کردن آنهاست وهیچ عواقب حقوقی مشخص و فوری به خاطر قرار گرفتن در فهرست ندارد.»
او افزود که با این حال ممکن است انتشار آن بر تصمیم کشورهای دیگر در مورد انتقال تسلیحات به اسرائیل تأثیر بگذارد زیرا ممکن است آنها نگران باشند که در این مورد مشکلات قانونی بروز خواهد کرد اما انتشار این فهرست به خودی خود هیچ تحریم یا تحریم الزامآوری را در پی ندارد.
سازمان ملل میگوید حماس و جهاد اسلامی فلسطین قبلا توسط اسرائیل، ایالات متحده و بریتانیا و شمار دیگری از کشورها به عنوان سازمانهای تروریستی اعلام شدهاند و به عنوان عناصر غیردولتی گنجاندن آنها در این گزارش «بر وضعیت حقوقی آنها اثری ندارد.»
در عین حال گیلارد معتقد است که این فهرست پیامدهای عملی دارد و بررسی و گزارش در مورد کودکان در درگیریهای مسلحانه باعث میشود نظارت بیشتری بر اسرائیل و حماس وجود داشته باشد و ممکن است در قطعنامههای شورای امنیت در این زمینه به آنها اشاره شود.سازمانهایی که در گزارش سازمان ملل از آنها نام برده میشود، برای خروج از فهرست سازمان ملل متحد باید با این سازمان در جهت تکمیل و اجرای «برنامههای عملی» با هدف جلوگیری از تخلفات بیشتر علیه کودکان از نوع ذکر شده در گزارش همکاری کنند.
